Bert Fransen, 21 mei 2024
Netcongestie is in korte tijd een knelpunt geworden in het stroomnet van vrijwel heel Nederland. Er is sprake van netcongestie als de vraag naar transport van elektriciteit groter is dan de transportcapaciteit van het net. Op dat moment kan de fysieke infrastructuur van onze netbeheerders de hoeveelheid te transporteren elektriciteit niet meer aan en moeten netbeheerders beperkingen instellen om te voorkomen dat netaansluitingen overbelast of instabiel worden. Bepalend zijn de pieken op het net. Deze kunnen zowel de afname van stroom betreffen, bijvoorbeeld we in de winter allemaal tegelijk thuiskomen en we onze warmtepomp, kookplaat en laadpaal inschakelen, maar ook de teruglevering van stroom aan het net, bijvoorbeeld wanneer de zon door de wolken breekt en al onze zonnepanelen tegelijk pieken in hun opbrengst.
Om de pieken op het stroomnet beheersbaar te houden, sturen netbeheerders onder meer op de toelating van nieuwe grootverbruikers op het net. Behoudens in delen van de regio’s Rotterdam en Den Haag, in delen van Friesland en in de omgeving van Delfzijl biedt het elektriciteitsnet geen transportcapaciteit meer voor nieuwe grootverbruikers. De capaciteitskaart van Netbeheer Nederland is grotendeels oranje en rood van kleur voor afnemers van elektriciteit. Voor de teruglevering van elektriciteit geldt dat voor grootverbruikers in delen van Noord- en Zuid-Holland nog transportcapaciteit beschikbaar is om met zonnepanelen opgewekte stroom terug te leveren aan het net.
Netbeheerders zijn intussen hard aan het werk om de capaciteit van ons elektriciteitsnet uit te breiden met nieuwe kabels en transformatorstations, maar dat kost tijd; op dit moment worden doorlooptijden van tien jaar of meer genoemd. In het artikel ‘ Gaat netcongestie leiden tot scholenbouwcongestie? ’ schreef ik reeds dat alle ogen gericht zijn op de Autoriteit Consument & Markt (ACM) die ‘maatschappelijk prioriteren’ mogelijk wil maken. Grote maatschappelijke projecten worden dan niet meer aangesloten op volgorde van binnenkomst, maar kunnen voorrang krijgen op andere grootverbruikers.
Op 18 april 2024 heeft de ACM het Codebesluit prioriteringsruimte bij transportverzoeken genomen. Met dit codebesluit wijzigt de ACM de Netcode elektriciteit. Deze wijziging biedt netbeheerders de mogelijkheid om bepaalde categorieën van aanvragers van netcapaciteit voorrang te bieden. De ACM onderscheidt de volgende drie categorieën partijen:
Congestie-verzachters
Een congestie-verzachter is een partij waarvan de netbeheerder vaststelt dat het toekennen van transportcapaciteit aan deze partij ertoe leidt dat de beschikbare transportcapaciteit voor overige partijen toeneemt. Voorbeelden van congestie-verzachters zijn partijen die een grote batterijpakketten of elektrolysers aansluiten waarmee pieken op het net afgevlakt (verzacht) kunnen worden.Veiligheidsvoorzieningen
In de categorie Veiligheidsvoorzieningen vallen volgens de ACM voorzieningen voor noodhulp (o.a. brandweer, ambulanceposten en meldkamers), politie en defensie, veiligheidsdiensten, justitie en gevangeniswezen (o.a. rechtbanken en penitentiaire/justitiële inrichtingen), waterbeheer (o.a. waterschappen) en acute gezondheidszorg (o.a. ziekenhuizen, huisartenposten, GGD- en GGZ-instellingen)Basisbehoeften
De ACM beschouwt openbare drinkwatervoorziening, onderwijs (PO, VO, SO/VSO, MBO), collectieve woonvoorzieningen, warmtenetten en gasnetten als basisbehoeften.
De hierboven beschreven wijziging van de Netcode elektriciteit gaat in op 1 oktober 2024. Vanaf die datum moeten netbeheerders het prioriteringskader gebruiken in gebieden met netcongestie. Daarbij geldt dat congestieverzachters de hoogste prioriteit krijgen, veiligheidsvoorzieningen de op één na hoogste prioriteit en basisbehoeften de op twee na hoogste prioriteit. Om in aanmerking te komen voor een netaansluiting met prioriteit moet de gebruikers een prioriteitsverzoek indienen en voldoen aan een aantal vereisten. Er moet een bestuursverklaring ingediend worden waarin onder meer gemotiveerd wordt dat de aangevraagde netcapaciteit wordt gebruikt voor onderwijs en de school niet kan starten zonder de gevraagde netcapaciteit. Daarnaast dienen bewijsstukken van de Kamer van Koophandel en DUO verstrekt te worden. Opgemerkt dient te worden dat er nu reeds een aantal nieuwe scholen wordt voorbereid waarbij het probleem van de netcongestie wordt ondervangen met accu’s. Uit (de toelichting op) de wijziging van de Netcode elektriciteit blijkt niet in hoeverre er dan nog voldaan wordt aan de voorwaarde dat de school niet kan starten zonder de gevraagde netcapaciteit.
Tot 1 oktober 2024 behandelen netbeheerders aanvragen voor grootverbruiksaansluitingen op volgorde van binnenkomst. Indien er dan netcapaciteit beschikbaar komt, kan het zijn dat er eerst een aantal andere aanvragers voor gaan. Vanaf 1 oktober 2024 gaan enkel nog netaanvragen van hoger geprioriteerde voorzieningen én eerder ingediende aanvragen in de categorie Basisbehoeften voor op aanvragen voor scholenbouwprojecten. Dat betekent overigens niet dat hiermee de aansluitproblemen voor scholen direct zijn opgelost. Er moet immers eerst netcapaciteit beschikbaar komen om een aanvraag te kunnen honoreren; zonder nieuwe capaciteit geen nieuwe aansluitingen. Bovendien geldt dat de aangevraagde (geprioriteerde) transportcapaciteit enkel gebruikt mag worden voor de afname van elektriciteit. Dat betekent dat de prioritering niet geldt voor de teruglevering van stroom door scholenbouwprojecten; dat dient meegenomen te worden bij het afwegen van het plaatsen van extra zonnepanelen om te komen tot een energieneutraal gebouw.