Hoe kan de professionalisering en de positionering van team- en afdelingsleiders in het vo versterkt worden? Dit is de hoofdvraag van een onderzoek dat Oberon medio 2018 heeft uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW en de Stichting Schoolleidersregister VO (SRVO) en waar ook het Netwerk van Schoolleiders (NVS) en de VO-raad door deelname in de klankbordgroep nauw bij betrokken waren. Het onderzoek omvatte literatuuronderzoek, analyse, interviews en focusgroepen. De team- en afdelingsleiders zien samenvattend vier actielijnen om hun positie en professionalisering te versterken:
De eerste actielijn is het versterken van de positionering
Er is een grote variëteit aan benamingen en niveaus van inschaling voor team- en afdelingsleiders. Inschaling en salariëring conform schaal docent LD of schaal 12 komen het vaakst voor, dit wordt door de betrokkenen echter niet passend bevonden. Alle team- en afdelingsleiders delen de ambitie uit de ‘Schoolleidersagenda voortgezet onderwijs’ dat hun positionering structureel versterkt moet worden om de rol van onderwijskundig leider goed uit te kunnen voeren. Daar hebben ze drie bouwstenen voor aangedragen: a) Verhelderen van het beroepsbeeld en opstellen van een functieprofiel voor team- en afdelingsleiders, waarin op hoofdlijnen taken competenties zijn beschreven. b) Opstellen van ontwikkelpaden of ‘niveaus’ binnen de functie, bijvoorbeeld een onderscheid tussen startbekwaam en vakbekwaam. c) Betere passende salariëring voor team- en afdelingsleiders.
De tweede actielijn is structureel aandacht voor professionalisering.
Professionaliseringsactiviteiten van team- en afdelingsleiders zijn vaak in eerste instantie ingegeven door de eigen leervraag. Daarna volgt overleg met de leidinggevende over hoe de gevraagde professionalisering past bij de doelen van de school. Het maken van afspraken tussen team- en afdelingsleiders en hun leidinggevende over onderwerpen die samenhangen met professionalisering is nog geen gemeengoed. Voor startende team- en afdelingsleiders is er vaak geen gestructureerd inwerkprogramma. Uit het onderzoek komen drie bouwstenen naar voren om te zorgen voor meer structurele aandacht voor de professionalisering van team- en afdelingsleiders. a) Het beschikbaar stellen van een landelijke schoolleidersbeurs b) Het versterken van het strategisch ontwikkelbeleid in de scholen, met als onderdelen in elk geval ontwikkelgesprekken en ontwikkeltijd. c) Meer gestructureerde introductieprogramma’s voor startende team- en afdelingsleiders, waarbij ruimte is voor maatwerk.
De derde actielijn is combinatie van formeel en informeel leren. Team- en afdelingsleiders hebben behoefte aan een combinatie van formele en informele vormen van leren; zowel aan beide vormen van leren apart als aan beide vormen geïntegreerd. Voor beide vormen van leren is er behoefte aan aanbod specifiek voor team- en afdelingsleiders.
Voor het versterken van het formele leren zien team- en afdelingsleiders drie bouwstenen: a) Het beschikbare aanbod beter inzichtelijk maken naar beoogde doelgroep: team- en afdelingsleiders óf eindverantwoordelijke schoolleiders. b) Het aanbod uitbreiden aan de hand van bijvoorbeeld een beroepsstandaard team- en afdelingsleiders en daarin onderscheiden loopbaanpaden of competentieniveaus. c) Maatwerkopleidingen: modulair aanbod en flexibelere instroom- of toelatingseisen.
Voor het versterken van het informele leren benoemen team- en afdelingsleiders twee bouwstenen: a) Meer aandacht voor coaching en intervisie gericht op het ontwikkelen van leiderschapsvaardigheden. b) Regionale netwerken en kennisdelingsactiviteiten specifiek voor team- en afdelingsleiders.
De vierde actielijn is bewustwording
Aanvullend op de hiervoor beschreven inhoudelijke actielijnen is er een meer overkoepelende actielijn. Deze actielijn is minder tastbaar dan de andere drie, maar niet minder belangrijk en betreft het denken en praten over de beroepsgroep van team- en afdelingsleiders. We duiden deze actielijn aan als bewustwording. Veranderingen in de bewustwording zijn zowel resultaat als voorwaarde voor verdere ontwikkeling van de positie en de professionalisering van team- en afdelingsleiders. Het betreft niet alleen bewustwording van team- en afdelingsleiders zelf, maar ook van andere betrokkenen. Zo kunnen eindverantwoordelijke schoolleiders en besturen een stimulerende rol vervullen. Landelijke partijen kunnen in hun communicatie de doelgroep van team- en afdelingsleider bewuster betrekken en aanspreken. Ook kan het stimulerend werken als besturen aangesproken worden op de manier waarop zij vormgeven aan de ontwikkeling en positie van team- en afdelingsleiders.
Bron: ‘Professionalisering en positionering team- en afdelingsleiders vo’; auteurs: Margot Oomens en Johan Bokdam, Oberon, Postbus 1423, 3500 BK Utrecht, november 2018 In opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap & Stichting Schoolleidersregister VO ; downloaden: https://www.oberon.eu/data/upload/Portfolio/files/professionalering-en-positionering-team--en-afdelingsleiders-vo.pdf