Op 19 mei 2020 stemde de Eerste Kamer in met het wetsvoorstel ‘Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen’. De wet, die op 1 juni 2021 zal ingaan, moderniseert de regels om een nieuwe school in het basis- of voortgezet onderwijs op te richten. Zo wordt op een andere manier gekeken naar de belangstelling voor de nieuwe school en vindt toetsing van de kwaliteit vooraf plaats. Verder wordt bekostiging mogelijk wanneer de school niet uitgaat van één van de zogenaamde erkende richtingen/denominaties (zoals rooms-katholiek of islamitisch).
In 2013 pleitte de Onderwijsraad in zijn advies ‘Artikel 23 Grondwet in maatschappelijk perspectief’ ervoor de mogelijkheden om een school te stichten te verruimen. De Onderwijsraad constateerde dat maatschappelijke verschuivingen nauwelijks waarneembaar waren in het scholenaanbod. De raad pleitte voor een procedure waarbij een nieuwe school gesticht kan worden wanneer voldoende ouders belangstelling hebben voor die school. Dit zou los moeten staan van de religieuze of levensbeschouwelijke denominatie van de school. Met de nieuwe wet wordt deze ruimte geboden.
De belangrijkste wijzigingen ten gevolge van Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen worden hieronder toegelicht.
Stichtingsprognose wordt belangstellingsmeting of marktonderzoek
Bij het stichten van een nieuwe school wordt de veronderstelde belangstelling voor de school momenteel bepaald aan de hand van een stichtingsprognose. Vanaf 1 juni 2021 dient een aanvraag te worden onderbouwd met een belangstellingsmeting of marktonderzoek. Op deze wijze wordt nauwkeuriger inzicht verkregen in de daadwerkelijke belangstelling voor de nieuwe school.
Verplicht overleg andere belanghebbenden
Een initiatiefnemer voor een nieuwe school hoeft op dit moment geen overleg te plegen met andere belanghebbenden, zoals andere schoolbesturen, de gemeente en het samenwerkingsverband. Vanaf 1 juni 2021 wordt dit overleg verplicht. De uitkomsten van het overleg dienen bij de aanvraag te worden gevoegd. De overlegpartners hoeven overigens geen overeenstemming te bereiken in het overleg.
Richtingsvrije planning
Op dit moment is sprake van een beperkt aantal ‘erkende richtingen’ (denominaties) waarbinnen een nieuwe school gesticht kan worden. Het stichten van een nieuwe school die niet valt onder één van de erkende richtingen is niet mogelijk. Met het wetsvoorstel wordt richtingsvrije planning mogelijk. Dat betekent dat een nieuwe school geen richting meer hoeft te hebben.
Bestuurders en toezichthouders hebben VOG nodig
Het kabinet wil meer toezicht kunnen uitoefenen op de kwaliteit en integriteit van bestuurders en toezichthouders in het onderwijs. In dat kader moeten de bestuurders en toezichthouders van de nieuwe school bij voorbaat een verklaring omtrent gedrag aanleveren. Tevens wordt getoetst of de betrokken personen in het verleden nooit verantwoordelijk zijn geweest voor een school met een zeer zwakke kwaliteit.
Geen plan van scholen meer
Gemeenten hebben op dit moment nog een actieve rol bij het stichten van basisscholen, namelijk door het opstellen van het gemeentelijk plan van scholen. De Wet meer ruimte voor nieuwe scholen schrapt het plan van scholen. Aanvragen voor het stichten van een nieuwe basisschool worden voortaan direct bij de minister van OCW ingediend. Wel is er sprake van verplicht vooroverleg (zie hierboven).
De huidige stichtingsprocedures voor basis- en voortgezet onderwijs blijven tot 1 juni 2021 gelden. Het laatste moment om een aanvraag voor het plan van scholen (basisonderwijs) in te dienen is 1 februari 2021. Na inwerkingtreding van de Wet meer ruimte voor nieuwe scholen vindt nog éénmaal vaststelling een plan van scholen. Voor het voortgezet onderwijs geldt dat aanvragen die vóór 1 juni 2021 worden ingediend, worden behandeld onder het wettelijke kader zoals dat geldt tot invoering van de nieuwe wet. Aanvragen die later worden ingediend, worden onder de nieuwe wet behandeld. De uiterste datum voor het indienen van aanvragen voor het stichten van een nieuwe school onder de nieuwe wet wordt voor beide onderwijssoorten uiterlijk 31 oktober van ieder jaar.
Meer informatie is te vinden op: www.rijksoverheid.nl/oprichten-nieuwe-school